Bladen voor Documentatie 2006/4 (december 2006)
Woord vooraf
Alweer is een jaareinde aangebroken! Een jaar dat zich in ons geheugen zal nestelen: van een hittegolf in juli over tropische regenbuien in augustus naar een najaar waar de ene maximumtemperatuur na de andere gebroken wordt. Spijtig is niet alles rozengeur en maneschijn. Wanneer we de pers erop nalezen, krijgen we enkel een slecht-nieuws-show, niet in het minst door de sluiting van talrijke ondernemingen maar vooral door het daarmee verbonden verlies aan arbeidsplaatsen.
Dit brengt ons meteen bij de tewerkstelling binnen de sector Informatie & Documentatie. Niettegenstaande deze zelden het daglicht zien, komen ook hier sociale drama’s voor. Denk maar aan de besparingswoede van instellingen. Een eerste dienst waaraan men onterecht denkt dat hij overbodig is, is veelal die van Informatie & Documentatie. We benadrukten ook geregeld dat onze sector voortdurend in beweging is – waardoor een alternatieve functiecreatie is ontstaat. Hierdoor zijn een ganse reeks nieuwe betrekkingen ontstaan die gelukkig de dikwijls gekwalificeerde informatiewerkers opslorpen.
We zeiden het reeds, de informatiesector staat in voortdurende ontwikkeling. Naast de technologische evolutie zijn er ook politieke, sociale en economische veranderingen die een weerslag kunnen hebben op het beroep van Informatie & Documentatie. Het is belangrijk dat we deze ontwikkelingen kritisch opvolgen, vooral dan wanneer deze een weerslag hebben op de arbeidsorganisatie en/of op de tewerkstelling.
Een tweede bedenking gaat over de competitiviteit die in de huidige samenleving steeds op het voorplan treedt. We dienen deze zo goed mogelijk te leiden – een nieuwe wetenschap duikt op, een aangepaste dienstverlening ontstaat – opdat we de toekomst in handen zouden houden.
Prettige eindejaarsfeesten voor iedereen!
Simone JÉRÔME
Open Access : Why should we have it?
Alma SWAN, Director, Key Perspectives
Open Access komt steeds meer ter sprake als volwaardig alternatief om wetenschappelijke publicaties ter beschikking te stellen. Via Internet kan een brede waaier van belangstellenden onmiddellijk, wanneer ook en vrij van enige kost een bepaalde tekst opzoeken. Het gaat om artikels die de auteurs voorheen zonder financiële tegemoetkoming aanboden aan een wetenschappelijke uitgever om hun ervaringen en bevindingen kenbaar te maken en om zich binnen hun vakgebied te manifesteren. Een auteur heeft ongetwijfeld voordeel om te publiceren via Open Access. Dit geldt niet enkel voor de auteurs. Hetzelfde geldt voor onderzoeksinstellingen, voor naties, voor een ganse maatschappij dus, die door een eenvoudig window shopping kunnen genieten van het kosteloos en efficiënt verkrijgen van research data. De reden om wetenschappelijke literatuur via Open Access aan te bieden aan een ruimer publiek steunt op een viertal argumenten. Eerst zullen door de bredere verspreiding de artikels (en de auteurs dus) meer bekendheid genieten. Hierdoor lopen ze de mogelijkheid om ruimer geciteerd te worden in of om aan de basis te liggen van andere onderzoeken. Door het rechtstreeks digitaal ter beschikking te stellen, verkort de productieperiode aanzienlijk en verhoogt de efficiëntie van de researchcyclus. Nieuwe software laat toe de citaten op te sporen en relaties te ontdekken tussen de artikels en het gehele onderzoeksdomein. Tenslotte en niet het minst belangrijk zal een nieuwe generatie van semantische informatietechnologie wetenschappelijke literatuur kunnen onderzoeken om er nieuwe ideeën uit te distilleren en alzo nieuwe informatie creëren uit bestaande waar men oorspronkelijk dacht dat deze zonder enig verband was.
In oorlogsnood : Over het dagboek van Virginie Loveling
Bert VAN RAEMDONCK, Waarnemend Coördinator, Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie (CTB) en Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL)
Ron VAN DEN BRANDEN, Wetenschappelijk Medewerker, Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie (CTB) en Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL)
Op 29 juli 1914 pende de bejaarde Vlaamse schrijfster Virginie Loveling twee korte zinnetjes neer. Ze zouden het begin zijn van een even fenomenaal als kolossaal oorlogsdagboek, dat pas na de wapenstilstand van 11 november 1918 werd afgesloten. Loveling hoopte vurig dat haar clandestiene dagboek ooit volledig zou worden gepubliceerd. Dat gebeurde echter pas voor het eerst in 1999, in een editie van Ludo Stynen en Sylvia Van Peteghem. Zes jaar later verscheen een gereviseerde versie van het dagboek online op de website van het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie. Het dagboek blijft een erg interessant document, omdat het een gevarieerde combinatie is van feitelijke journalistieke beschrijvingen enerzijds en een heleboel ‘petites histoires’ anderzijds. Om het zo fraai en handig mogelijk vorm te geven, koos het CTB voor het medium dat vandaag het klassieke dagboek heeft vervangen: de weblog.
À l’abordage ! La classification de la Bibliothèque du Congrès, Terra Incognita
Virginie TACQ, Gestionnaire de l’information, Université Catholique de Louvain (UCL) – Bibliothèque de psychologie et des sciences de l’éducation
Het is duidelijk dat iedere bibliotheek zoekt naar een classificatie die zo dicht mogelijk aansluit bij haar kernactiviteit en/of de vereisten van haar klanten. Een alternatief is mogelijk met het Amerikaanse Library of Congress Classification (LCC). Indien men oog heeft voor de achterliggende filosofie en het precies functioneren van deze classificatie, zal men dit systeem ongetwijfeld sterk op prijs stellen. Het ontstaan en de ontwikkeling van deze unieke classificatie is nauw verbonden met de geschiedenis van de Library of Congress, gesticht in 1800. Het heeft bijna een eeuw geduurd om het systeem op punt te stellen, vooral een initiatief van James Hanson en Charles Martel. Op dit ogenblik zijn zowat twintig miljoen boeken ontsloten via LCC, een aantal dat blijft groeien.
La gestion de l’information des organisations : Analyse de définitions et conceptualisation
Jeremy DEPAUW, Doctorant boursier, Université Libre de Bruxelles (ULB) – Dpt des Sciences de l’Information et de la Communication (SIC)
“Juiste informatie aan de juiste persoon op het juiste moment geven om de juiste beslissing te kunnen nemen…” Dit citaat, geïnspireerd door Michael Porter, beschrijft de inzet van het beheer van informatie, het centrale concept van dit artikel. Dit laatste heeft als doelstelling om de dimensies van het concept en hun hoofdcomponenten te identificeren om alzo een definitie voor te stellen opgesteld vanaf een literatuuropzoeking. Veeleer dan een Wake of Intelligentie zoals waarneembare activiteiten te viseren, stelt dit artikel beheer van informatie voor als een concept bestaande uit drie hoofdcomponenten: de bewaking, de wake en de intelligentie. Elk van deze dimensies maakt deel uit van meerdere definities in de literatuur.De analyse van de kernwoorden toont de overheersing van bepaalde semantische categorieën die de coherentie en de gemeenschappelijke punten tussen de vele formuleringen in de kijker zetten. Dit artikel ondersteunt het idee dat het beheer van informatie kan beschouwd worden als een nuttig generiek concept bij de verschillende stappen die ons moeten toelaten de informatie te beschrijven en te begrijpen, los van de mogelijkheden of doelstellingen die elk van deze vooropstelt.
Verslag
La formation des archivistes : Relever les défis de la société de l’information
Véronique FILLIEUX et Evelyne VANDEVOORDE, Université catholique de Louvain (UCL) – Service des Archives