Bladen voor Documentatie 2004/3 (september 2004)
Woord vooraf
Gewoontegetrouw geeft dit editoriaal een overzicht van de artikels uit een dit keer toch wel lijvig nummer van Bladen voor Documentatie.
FELNET – Flanders Environmental Library Network – is een nog steeds groeiend samenwerkingsverband van publieke en particuliere documentatiecentra uit de milieusector. Op dit ogenblik is FELNET de voornaamste Belgische virtuele milieubibliotheek. Sedert het ontstaan begin van de jaren ’90 hebben de initiatiefnemers elke technologische vooruitgang benut om deze unieke gemeenschappelijke documentaire resource te blijven verbeteren. Als (voorlopig) sluitstuk kan de recente deelname aan het UniCat-project vermeld worden. Bart Goossens en Peter Van Windekens beschrijven in het openingsartikel duidelijk deze evolutie.
Internet is onbetwistbaar een belangrijke zoniet de belangrijkste informatiebron. Voor juridische bronnen een toch eerder traditionele sector, is het Internet soms nog de enige uitweg. Wim Schreurs geeft een overzicht van de voornaamste Europese en nationale rechtsbronnen op het Internet en geeft bedenkingen bij de problemen om ze terug te vinden.
Verder geven we verslag van een seminarie dat in februari plaatsvond aan de ULg en dieper ingaat op het thema van ons juninummer en dit meteen ook aanvult, over de groeiende problematiek van wetenschappelijk publiceren. Dat twee opeenvolgende nummers van uw tijdschrift aandacht besteden aan dit onderwerp is geen toeval en getuigt van de bezorgdheid binnen de academische wereld om de vrijheid van publicatie te behouden. In Gembloux waarschuwden de auteurs voor het risico dat onderzoekers dreigen de controle over de publicatie van wetenshappelijke artikels te verliezen en werd via het Bictel-systeem een nieuwe horizon geopend. Een jaar later lijkt de oproep gehoord. In de respectievelijke artikels van Raf Dekeyser en Paul Thirion zien we een gans nieuwe evolutie ontstaan die duidelijk gevolgd wordt talrijke onderzoekers en (zelfs prestigieuze) onderzoeksinstellingen. Sterker nog het artikel over Biomed Central bespreekt een privéonderneming die een volledig nieuw concept van publiceren ontwikkeld. Of dit het einde betekent van het marktoligopolie van de wetenschappelijke uitgeverijen dient zeker opgevolgd.
Een aangename lectuur, komende nummers van Bladen voor Documentatie gaan over Inforum 2004 en economische intelligentie.
VAN Ekonet tot Unicat : 7 Jaar Flanders Environmental Library Network (Felnet)
Peter VAN WINDEKENS, Informatiedeskundige, bibliothecaris en archivaris Vlaamse Landmaatschappij (VLM) Bart GOOSSENS, Informatiedeskundige, bibliothecaris Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer (IBW)
Ook in Vlaanderen bleek het weldra van belang om de (delen van) bibliotheekcollecties inzake het Leefmilieu te centraliseren en aan een zo groot mogelijk publiek ter beschikking te stellen. In de eerste helft van de jaren ’90 deed een privaat initiatief onder de benaming ‘Ekonet’, op basis van de verworvenheden van de elektronika van het ogenblik, een eerste, bescheiden, poging om hieraan tegemoet te komen. Een bulletin board system en een interface maakten het mogelijk dat derden via Ekonet de geautomatiseerde catalogi van een aantal bibliotheken online konden raadplegen. Desondanks bleef de belangstellende door de blijkbaar nagenoeg oncontroleerbare spreiding van milieu-informatie veelal op zijn honger zitten. Een oplossing hiervoor bood enigszins, maar dan ook nog stapsgewijs, het Flanders Environmental Library Network (Felnet).
Quelles mesures d’impact des publications alternatives ?
Paul THIRION
Il est clair que le rôle de la publication scientifique ne se limite pas à contribuer à la circulation des idées en favorisant la diffusion de l’information. A ce premier rôle traditionnel s’ajoutent deux rôles aussi importants, voire même d’avantage : – d’une part constituer un système d’archivage des connaissances qui assure leur transmission aux générations futures ; – d’autre part permettre la valorisation des équipes de recherche et des chercheurs dans le cadre de l’évolution de leur carrière.
Vindplaatsen, gebruik en verwijzing naar on-line juridische bronnen
Wim SCHREURS, Assistent Rechtsmethodologie aan de Vrije Universiteit Brussel en advocaat bij de balie van Brussel
Het internet wordt een steeds belangrijkere vindplaats van informatie, ook in de juridische sector. In deze soms archaïsch georganiseerde beroepssector, waar niet graag afgeweken wordt van traditionele verworvenheden, dient het internet zich aan als een noodzakelijk hulpmiddel voor het verkrijgen en versturen van informatie.
Portrait d’un éditeur “open access” : Biomed central
M. MARTENS
BioMed Central est une maison d’édition indépendante qui publie des revues électroniques dans tous les domaines de la biologie et de la mé- decine en “open access”.
Cat réseau des bibliothèques – journée open access – 9 février 2004
Willy LEGROS, recteur de l’Université de Liège
Demain plus encore qu’aujourd’hui, pour survivre dans un environnement qui se mondialise, les universités devront sans cesse faire la preuve de leur excellence sur chacun des trois axes fondamentaux qui les fondent : la recherche, l’enseignement et la citoyenneté. Or, il est évident que les publications scientifiques jouent un rôle capital sur chacun de ces axes.
Les publications alternatives : les questions que les chercheurs se posent ou pourquoi n’ai-je pas encore soumis aucun article aux revues en accès libre ?
Pierre FEYEREISEN, Objectif recherche
Depuis des années, les chercheurs des universités belges francophones se lamentent. Paradoxalement, à l’heure d’Internet, il est de moins en moins aisé de trouver les articles scientifiques répertoriés dans les bases de données, les bibliothèques universitaires interrompent chaque année des abonnements alors que les nouveaux titres se multiplient, l’obtention de la documentation repose sur la chance et la débrouillardise (demandes de tirés à part, recours aux collègues d’autres universités, photocopies opportunistes lors de séjours à l’étranger, …). Plus récemment, ces chercheurs se sont rendu compte que cette dégradation de l’accès à l’information n’était pas uniquement liée à la pauvreté des moyens affectés à la recherche fondamentale dans notre pays et chez nos proches voisins. En Amérique du Nord, dans les meilleures universités et jusque dans les disciplines les plus prestigieuses, les budgets consacrés aux périodiques ne suivent pas l’augmentation des prix et des suppressions d’abonnements deviennent inéluctables.
Alternatives publishing: Overview of Open Archives Initiatives
Since “Open Archives” can in principle be discussed in different contexts, let us start by stating that we will limit ourselves to the context of scholarly communication. What do we mean by that? As a pragmatic definition, scientific communication (or scholarly communication) is the set of processes through which the outcome of (academic) research is distributed and archived for the benefit of present and future researchers and scholars. Its essential ingredients and aims are the publication of (new) scientific information and its quality control (QC) (e.g.: peer review).