Bladen voor Documentatie 2015/3 (september 2015)
SPECIAAL NUMMER
Audiovisueel in de spotlight gezet
Woord vooraf
Beste lezers, wij hopen dat de zomertijd mooi en verrijkend was voor allen.
Om ze aangenaam af te sluiten stellen we u dit speciale nummer van de Bladen voor documentatie voor dat gericht is op het audiovisuele. Waarachtig, hoe beheren we op een optimale manier de informatie, documentatie, archieven en in het bijzonder als het om geluiden of beelden gaat op het ogenblik dat sommige dragers steeds meer overbodig worden? In deze zeer bondige publicatie vindt u talloos praktische en technische details over audio, foto en video.
Het audiovisuele is vandaag onmiskenbaar en het lijkt ons nuttig om lang stil te staan bij de actoren van de informatie en documentatie die dagdagelijks het audiovisuele beïnvloeden in al zijn vormen. Wie zijn de specialisten van de audiovisuele informatie? Welke zijn de lopende en toekomstige projecten van deze specialisten? Hoe kijken zij tegen hun beroep op? Welke zijn de tools die gebruikt worden door deze professionals? Hoe hebben ze deze aangepast op/geadapteerd naar hun specifieke middens? Zoveel vragen waarop wij trachten een antwoord na te jagen dank zij vakgenoten die voor de gelegenheid aanvaard hebben om hun ervaringen in de Bladen te delen. Wij danken hen hartelijk om hun informationele grot te openen in een ruimte van enkele lijnen.
Een kleine inlassing om u eraan te herinneren dat de webstek van ABD-BVD voortaan toegankelijk is voor iedereen online1. U vindt er meer bepaald de in de Bladen voor documentatie tussen januari en december 2013 gepubliceerde artikelen alsook de samenvattigen van de nummers van 2014 en 2015. De verschillende edities van het Inforum sinds 1996 zijn er tevens toegankelijk alsook de presentaties van de Doc’Moments (voorheen “maandelijkse vergaderingen”) die plaatsgrepen tussen 2013 en 2015. Onze bestuurders hebben alles in het werk gesteld om al de verschillende rubrieken van de website zo snel mogelijk te vervolledigen en u een rijke en geslaagde documentatie aan te bieden.
Wij profiteren er ook van om de hervatting van onze Doc’Moments aan te kondigen. Met plezier u terug te zien en tot dan wensen wij u veel leesplezier!
Christopher BOON
Catherine GÉRARD
Natacha WALLEZ
Ten geleide
Christopher BOON, Catherine GÉRARD, Natacha WALLEZ, Hoofdredacteurs
Le plan PEP’s : numériser pour préserver et valoriser les patrimoines culturels
Jean-Louis BLANCHART, Directeur de la délégation générale à la numérisation des patrimoines culturels, Administration générale de la culture du Ministère de la Fédération Wallonie-Bruxelles
Het plan PEP’s is het digitaliseringsplan voor de culturele erfgoeden aangenomen door de Federatie Wallonië-Brussel in 2007. Het heeft als objectief het digitaliseren van de culturele erfgoeden om hun preservering op lange termijn te verzekeren en hun valorisatie via een online toegang via het digitaal portaal numeriques.be. Dit plan wordt geïmplementeerd en beheerd door de délégation générale à la numérisation des patrimoines culturels, dat een dienst is van de Administration générale de la culture van het Ministerie van de Federatie Wallonië-Brussel.
Numérisation des images des télés locales : à la recherche de l’image perdue
Michael MERCIER, Coordination projet NÉPAL, Fédération des télés locales
Julie VERSLYPE, Coordination Brigade du Tigre, Fédération des télés locales
Het redden van de audiovisuele archieven van Franstalige lokale televisiezenders die sedert vele jaren in gevaar zijn. Het beschermen van hun erfgoed tegen de kwalijke gevolgen van de tijd, dag in dag uit gebouwd gedurende meer dan 30 jaren en waarvan het grote publiek houdt om er zich opnieuw in te storten met nostalgie. Het weer tot leven brengen van de sterke momenten van de regio’s, de gemeenten, de dorpen of de glorietijd van lokale vooraanstaande figuren. De televisie van morgen voeden met de beelden van gisteren. Ziedaar de talrijke objectieven van het digitaliseringsproject NÉPAL gestart in 2010 door de Fédération des télés locales. 1 Federatie, 12 televisiezenders, 12 locaties, 12 werkmethodes en 37 jaren aan archieven. Een enorme uitdaging!
Het digitale VRT archief, van band tot bestand
Jan VANREGENMORTER, Hoofd Documentatie & Archieven, Vlaamse Radio en Televisieomroep (VRT)
“De toekomst zal digitaal zijn of zal niet zijn”, een credo van VRT uit 2006. Toen al was duidelijk dat we als moderne openbare omroep de digitale trein niet mochten missen. Geleidelijk aan gingen we digitaal produceren, eerst voor Radio daarna voor TV en tegelijkertijd verdween de analoge apparatuur van de markt. Om het omvangrijke analoge omroeparchief vlot te blijven gebruiken en beter te ontsluiten, drong ook daar de digitalisering zich op. Voorzichtig werden de eerste kleinschalige projecten voor digitalisering opgestart die geleidelijk aan opschoven richting massadigitalisatie. De volgende jaren zullen we nog verder digitaliseren om tenslotte al het analoog audiovisueel materiaal volledig weg te werken. De digitalisering heeft niet alleen een impact op het hergebruik maar ook op het productieproces, de productiemedewerkers en op de archivarissen en het archiveringsproces aan het eind van de ketting. Eens deze weg ingeslagen, is er geen weg meer terug en zal permanent moeten gewaakt worden over de integriteit van de digitale data.
Preserving Local Television: Prioritization by Format
Siobhan HAGAN, Audiovisual Archivist, University of Baltimore Langsdale Library
Lokale televisiezenders hebben (gebracht) en blijven zowel regionale als nationale verhalen en evenementen brengen doorheen de geschiedenis van dit massacommunicatiemedium en zijn een belangrijk deel van ons wereldomvattend cultureel erfgoed. Inspanningen dienen verhoogd te worden om te redden wat er nog overschiet van historische uitzendingsvideo’s voor ze voor altijd verloren zijn. Gegeven de beperkte middelen van archiefbewaarplaatsen zullen de behoudsinspanningen momenteel gericht zijn op het meest in gevaar zijnde videoformaat, 2” Quadruplex video (2” Quad). Het hiernavolgende is een korte geschiedenis van dit videoformaat en hoe een kleine openbare universiteit in een Amerikaanse arbeidersklasse stad stappen ondernam om preservering te initiëren en toegang te verzekeren tot zijn 2” Quad-holdings.
Fabriquer une histoire et une mémoire sonore urbaine : archivage, exploitation, restitution
Séverine JANSSEN, Coordinatrice, Bruxelles Nous Appartient-Brussel Behoort Ons Toe (BNA-BBOT)
Flavien GILLIÉ, Ingénieur du son, Bruxelles Nous Appartient-Brussel Behoort Ons Toe (BNA-BBOT)
Lionel MAES, Designer graphique et développeur, La Villa Hermosa
Historische krachten en motieven zijn overal aanwezig. Nochtans beschrijft geen enkele geschiedenis de totaliteit van simultane krachten en motieven die zich afspelen en afgespeeld hebben. Alle geschiedenis is geamputeerd van een deel van zichzelf en laat dingen open: wat een totaalgeschiedenis zou zijn is enkel voorstelbaar vanuit een standpunt dat extern is aan de geschiedenis zelf, en ook buiten onszelf ligt. Het is echter door datgene wat open gelaten wordt dat de kaarten van de geschiedenis opnieuw geschut kunnen worden en nieuwe, onuitgegeven vormen van geschiedenis uitgeprobeerd kunnen worden. Zo gaat het ook met het werk van BNA-BBOT: historiseren, dynamisch archiveren van een lokaal geheel van gesproken ervaringen. De drager van deze microgeschiedenis is het geluid, haar pen is de stem. De stem als onwrikbaar microspoor dat niet herleid kan worden tot de invoer van tekst of tot visuele aanwezigheid. Een ongedefinieerde verzameling stemmen en geluiden die plots opduiken uit een tijd zoals die geleefd werd. De geluidscollectie van BNA-BBOT vormt een levende en organische biografie van de stad. Zij zegt de stad zoals ze vaak is, zoals ze zou kunnen geweest zijn, zoals ze zou kunnen zijn. Wat zijn er de limieten van, en op welke manier wordt zo’n collectie werkbaar? Hoe kunnen we het voortbestaan en de hoorbaarheid van deze kleinere archieven garanderen en ervoor zorgen dat zij kunnen rivaliseren met belangrijke archiefcentra?
Les collections non-film de la Cinémathèque royale de Belgique
Jean-Paul DORCHAIN, Responsable des collections non-film, Cinémathèque royale de Belgique
Het Documentatiecentrum van het Koninklijk Belgisch Filmarchief verzamelt, inventariseert, bewaart, digitaliseert en maakt een van de meest rijke collecties in Europa over film(kunst) – zowel op papieren als digitale drager – toegankelijk in haar bibliotheek. Dit artikel geeft de verschillende erfgoedtopologieën en de activiteiten van het Documentatiecentrum weer.
De filmcollectie van het Koninklijk Belgisch Filmarchief
Bruno MESTDAGH, Hoofd digitale filmcollectie, Koninklijk Belgisch Filmarchief
Wie al eens een van de voorstellingen in het Filmmuseum, ondertussen beter gekend als Cinematek, bezocht heeft zal zich misschien afvragen waar al die films vandaan komen. Liggen ze verborgen in de kelders van Cinematek, verscholen achter de glimlach van de dame van het onthaal? Neen, honderdduizenden filmbobijnen en digitale bestanden worden in een van de drie filmdepots van het Koninklijk Belgisch Filmarchief verzameld, bewaard, ontsloten en klaargemaakt voor vertoning. Op dezelfde plek is ook een restauratieafdeling waar de meest kostbare en fragiele films gedigitaliseerd en gerestaureerd worden.
La cinémathèque égyptienne : une nécessité ou une option ?
Marwa EL SAHN, Directrice du Centre d’Activités Francophones (CAF), Bibliotheca Alexandrina
Verzekeren van de duurzaamheid en valorisatie van een cinematografisch erfgoed vereist een geheel aan factoren in te schakelen in eenzelfde richting. Sedert lang heeft Egypte de noodzakelijke verschillende instituties voor het behoud van zijn cinematografische traditie samengesteld. De auteur levert ons haar reflecties over de noodzaak van een politieke totaalvisie ten einde concreet deze beschermingsmissie te zien uitkomen.
Les archives de Ciné-Télé-Revue : 70 ans de rêve en images
Geoffroy VERMEREN, Responsable “Gestion des contenus”, Éditions Ciné-Revue SA
Op het ogenblik dat de dagbladpers slecht scoort binnen haar economisch model dat verslechterd ontsnappen de televisiebladen ook niet aan deze regel. Gewapend door een aanwezigheid van meer dan 70 jaar in de boekenwinkel laat het Belgisch weekblad Ciné-Télé-Revue zijn lezers verder dromen via talrijke reportages geweid aan de werelden people, film en televisie. Het is in zo’n context dat de documentalisten-iconografen dienen te evolueren en innoveren vandaag, dagelijks geconfronteerd met nieuwe technologieën en de evolutie van verspreidingskanalen. Vandaag dienen de inhouden van het goede oude magazine afgebogen te worden naar het web, op smartphones en tablets, resulterend in de noodzaak om deze toe te voegen aan de zuivere documentaire, fotografische en auteursrechtenbeheercompetenties. Hoe de duizenden fotografische documenten beheren die de archieven van het tijdschrift vormen en elders nieuwe digitale documenten ontvangen uit zeer verschillende bronnen? Dat is hier de volledige uitdaging van een content management service.
Digitale duurzaamheid en het behoud van audiovisueel erfgoed
Rony VISSERS, Coördinator PACKED vzw – expertisecentrum digitaal erfgoed
En matière de conservation d’objets informationnels audiovisuels, à l’opposé des objets patrimoniaux traditionnels, il y a lieu d’opérer une distinction entre d’une part la conservation du contenu et d’autre part la conservation du support. Pour les institutions du patrimoine culturel, ce qui importe le plus souvent est de conserver le contenu, et non le support. Cette distinction est importante, car la conservation des supports pose certains défis à la conservation du contenu. À l’heure actuelle, la stratégie la plus importante pour la conservation (et la valorisation) des objets informationnels audiovisuels est très souvent la numérisation. La préservation numérique génère elle-même une série de nouveaux défis. Elle exige non seulement une nouvelle expertise, qui doit en permanence être actualisée, mais elle occasionne également des coûts récurrents qui, en raison de l’ampleur et de la complexité des fichiers de données audiovisuelles, peuvent devenir considérables. Ceci constitue souvent un obstacle. En Flandre et à Bruxelles, quelques organismes spécialisés offrent cependant au secteur culturel de l’aide dans une série de domaines comportant conseil et services de support, il s’agit entre autres de l’asbl PACKED, du VIAA et de la Cinémathèque royale de Belgique.
The European Audiovisual Observatory: A goldmine of information on the audiovisual industries – made in Europe…
Alison HINDHAUGH, Information Officer, European Audiovisual Observatory
Het Europees Audiovisueel Observatorium is een goudmijn aan informatie over de audiovisuele industrieën in Europa. Cinema, televisie, video en on demand diensten worden er geanaliseerd vanuit een economisch en wettelijk gezichtspunt. Vind uit welke informatie je kan verkrijgen van dit uniek instituut dat deel uitmaakt van de Raad van Europa in Straatsburg.
Le Conseil supérieur de l’audiovisuel (CSA) en pratique
Frédéric VERGEZ, Conseiller/Documentaliste, Conseil supérieur de l’audiovisuel
De Conseil supérieur de l’audiovisuel (CSA) is de onafhankelijke administratieve autoriteit belast met het regelen van de audiovisuele sector van de Federatie Wallonië-Brussel: televisies, radio’s, WebTV, webradio’s, kabelmaatschappijen, netwerkoperatoren,… Hij waakt erover dat deze verschillende actoren de wettelijke verplichtingen waaraan ze onderworpen zijn respecteren.
European Commission’s progress reports on digitisation of the European cultural (and film) heritage
Svetlana YAKOVLEVA, Master in Law and Economics (LL.M) ; Research master student, Institute for Information Law (IViR), University of Amsterdam
Dit artikel maakt een synthese van twee voortgangsrapporten van de Europese Commissie in het domein van het digitale behoud van het Europees cultureel (en filmografisch) erfgoed. Het eerste rapport herziet en evalueert de vooruitgang van de digitalisering van het cultureel erfgoed die verliep tussen 2011 en 2013 volgende op de goedkeuring in 2011 van de Aanbeveling (van de Europese Commissie) betreffende de digitalisering en online toegankelijkheid van cultureel materiaal en digitale bewaring. Het tweede rapport geeft gevolg aan de Aanbeveling van het Europees Parlement over het cinematografisch erfgoed. Het concentreert zich op de vooruitgang, de uitdagingen en de risico’s die men tegenkomt gedurende het digitaliseringproces van het cinematografisch erfgoed in 2012-2013. Zelfs indien de twee rapporten aantonen dat een zekere vooruitgang gerealiseerd werd in de betreffende domeinen, geven zij ook toe dat deze vooruitgang zeer beperkt was en dat de digitalisering een uitdaging blijft.
Biblio-Jack : le b.a.-ba des bibliothèques de l’UCL en vidéo
Marine FINFE, Bibliothèque de droit de l’Université catholique de Louvain (UCL)
Carole KOJO-ZWEIFEL, Bibliothèque de droit de l’Université catholique de Louvain (UCL)
Christine LANNERS, Bibliothèque des sciences de la santé de l’Université catholique de Louvain (UCL)
Sophie PATRIS, Bibliothèque des sciences de la motricité de l’Université catholique de Louvain (UCL)
In 2014 besliste een groep bibliothecarissen van bibliotheken van de Université catholique de Louvain (BIUL) ludieke en originele video’s te realiseren om terugkerende vragen van hun jonge gebruikers te beantwoorden. De informatiedrager video is populair bij en gemakkelijk toegankelijk voor studenten via Youtube en schijnt een excellente aanvulling van de bestaande opleidingen te zijn, terwijl het toelaat het beeld van de bibliotheken te verfrissen en verjongen. Een jaar later zijn de vier video’s van de reeks Biblio-Jack online geplaatst en behalen een mooi succes, zodanig dat vier nieuwe video’s online geplaatst bij het begin van het academiejaar 2015-2016. Dit artikel heeft als doel de verschillende fases van deze onderneming te overtrekken (voorafgaand onderzoek, scenarioredactie, budgettering, draaien, montage en promotie), een reflectie uit te voeren over de impact bij het publiek en enkele pistes van goede praktijken voor te stellen gebaseerd op de opgebouwde ervaring.
Présentation du master en Gestion globale du numérique (GGN)
Chantal HARTMAN, Responsable de la coordination pédagogique du master GGN, Haute École Libre de Bruxelles Ilya Prigogine (HELB)
Een nieuwe opleiding die tegemoet komt aan eigentijdse behoeften, waarin verschillende beroepen uit allerlei disciplines samenkomen die allemaal te maken hebben met digitaal beheer. Het gaat om een gespecialiseerde master die behalve zeer specifieke en voortdurend geüpdatete kennis over alles wat te maken heeft met digitale ontwikkelingen ook toekomstgerichte accenten bevat en toelaat om de grote veranderingen die de digitale toevloed in de samenleving teweegbrengt in perspectief te plaatsen.
Avis personnel d’une étudiante en master GGN : une formation innovante en quête de performance
Géraldine GELAI, Étudiante en 2e master GGN, Haute École Libre de Bruxelles
De nieuwe master in globaal digitaal beheer is een gloednieuwe opleiding met een grote verscheidenheid aan vakken over audiovisuele media, 3D, informatica of elektronisch archiveren. Dit artikel geeft mijn persoonlijke visie op de gegeven opleiding weer.
The fake digital revolution
Mauro BOTTARO, Audiovisual Expert
Het onderwerp van dit opinieartikel is de rol die de fotografie kan hebben ten aanzien van de realiteit. De partizanen van de digitale revolutie zien die rol herkenbaar op een negatieve manier en zij denken deze uit te vegen door een systeem dat in plaats van gebaseerd te zijn op het idee van de afdruk en de directe traceerbaarheid zoals de analoge fotografie gebaseerd is op het principe van de digitale overbrenging.