Bladen voor Documentatie 2004/2 (juni 2004)
Woord vooraf
Het weten, meer nog de kennis is een eigenschap die onafscheidelijk met de mens verbonden is. De kunst bezitten en begrijpen om deze kennis verder te ont-wikkelen en te communiceren is een edel gegeven in zijn bestaan en onderscheidt de mens in deze wereld. Het gaat om een utopisch beeld waarbij de om-standigheden niet steeds ideaal zijn om ze te verwe-zenlijken. De broze zekerheid wankelt in een econo-misch bestel waar private belangen zonder het te wil-len erkennen dikwijls het algemeen welzijn te boven gaan.
In deze situatie is het nodig eraan te herinneren dat de communicatie van wetenschappelijke en technische informatie (en breder nog ook van culturele) een essentieel element zijn van wetenschappelijk onder-zoek en onder verantwoordelijkheid en controle van de onderzoekers dienen te blijven.
Drie artikels die bijdragen zijn aan een seminarie georganiseerd aan het FSA Gembloux in april 2003, uit dit nummer van Bladen voor Documentatie gaan in op deze problematiek.
Prof. ROUCOUX, specialist neurofysiologie aan de UCL analyseert op een heldere wetenschappelijke ma-nier de wijze hoe wetenschap ontstaat en communi-ceert, en onderbouwt dit menswetenschappelijk en fi-losofisch.
Het artikel van G. LOGNAY, onderzoeker aan de aan de faculteit landbouwwetenschappen van Gembloux, benadert de problematiek als een onderzoeker die niet alleen opkomt voor het belang van de wetenschap maar ook oog heeft voor het sociale aspect en voor een beroepsstatuut.
Het laatste artikel in de reeks opent dan een nieuwe horizon. Indien de onderzoekers denken dat de huidige situatie een brede en onvoorwaardelijke communicatie in de weg staat, dienen ze zelf te investeren en te onderzoeken of nieuwe distributiekanalen mogelijk zijn. Het Bictel-systeem ondersteunt door de BICfB bevindt zich in een testfase aan de UCL.
Naast deze drie artikels begint dit tweede nummer van Bladen voor Documentatie met beschouwingen over ” Digital object identifier ” ter vervanging van URL als referentie in publicaties en verder de auteursrechte-lijke problematiek van bibliotheken in een digitale omgeving.
Domme nummers voor Internet content: permanente DOI vervangt URL als referentie in publicaties.
Hans VAN THIEL, Char Technical Writing & Journalism Passeerdersstraat 76, NL-1016 XZ Amsterdam
De ‘Digital Object Identifier’ (DOI) is een onveranderlijk identificatienummer voor digitale inhoud dat o.m. bedoeld is om die inhoud toegankelijk te houden, ook als de locatie op het internet verandert. Behalve dat een DOI aanklikbaar is, in een applicatie die dit ondersteunt, is hij gekoppeld aan gestandaardiseerde metadata. CrossRef voor wetenschappelijke publicaties is de belangrijkste toepassing, maar DOI kan alle vormen van gedistribueerde intellectuele eigendom ondersteunen. Het is een ‘ barcode voor digitale netwerken ‘.
Droit d’auteur et bibliothèques dans l’univers numérique.
Séverine DUSOLLIER, Centre de Recherche Informatique et Droit, FUNDP.
Les établissements de prêt remplissent une fonction essentielle dans la transmission de l’information et de la culture, rôle qui ne pourra que s’accentuer dans la société de la connaissance de demain. Le droit d’auteur se trouve bien évidemment à la croisée des chemins entre diffusion des œuvres et transmission du savoir. Si la protection des auteurs constitue la valeur essentielle de la loi sur le droit d’auteur, une certaine place y est néanmoins faite aux institutions culturelles, en ce compris aux institutions de prêt. Le rôle fondamental des bibliothèques, médiathèques, archives et l’intérêt public que ces établissements représentent, sont ainsi garantis de manière équilibrée face à l’octroi d’un monopole aux auteurs.
Dossier : Les nouveaux défis de la publication scientifique : pour qui le chercheur écrit-il ?
La science et sa communication.
Prof. Dr André ROUCOUX, Laboratoire de Neurophysiologie, Faculté de Médecine, UCL
Une des caractéristiques majeures de la production des connaissances scientifiques est la communication ou la publication de ses résultats. Or, depuis quelques années, cette publication pose des problèmes de plus en plus aigus. Les scientifiques eux-mêmes, dans leur majorité, sont peu conscients de l’évolution de la situation. Par contre, les bibliothèques scientifiques à travers le monde, dont la mission est d’organiser, de diffuser la connaissance à tous, et de la préserver pour le futur, se trouvent de moins en moins à même de remplir cette mission. La cause en est la montée incessante et importante du prix des journaux scientifiques.
La publication scientifique : l’avis d’un chercheur.
Georges C. LOGNAY, Faculté Universitaire des Sciences Agronomiques Unité de Chimie Générale et Organique, Gembloux
La présente note n’a d’autre prétention que d’introduire et de positionner divers éléments d’une réflexion non-exhaustive d’un enseignant-chercheur dont le “dossier publication” est en quelque sorte – comme pour tous – l’image spéculaire. En effet, le raccourci est simple à prendre : l’assimilation à un niveau d’excellence scientifique plus ou moins élevé est fonction du nombre d’articles publiés mais aussi au facteur d’impact des revues dans lesquelles ils se trouvent.
Un panorama de la recherche universitaire belge : le répertoire BICTEL/e des thèses électroniques et e-prints.
Marjorie GOBIN, Université Catholique de Louvain (UCL)
Lancé au début de l’année 2002, le projet BICTEL/e, projet interuniversitaire belge, financé par la Bibliothèque Interuniversitaire de la Communauté française de Belgique asbl (BICfB), vise la constitution d’un répertoire électronique, commun aux neuf universités de la Communauté française de Belgique. Ce répertoire, que l’on appellerait en anglais une “archive”, a comme objectif de regrouper des thèses électroniques et “e-prints” (publications scientifiques électroniques), en texte intégral, des différentes institutions. Cette archive, qui s’inscrit dans un vaste mouvement visant la libéralisation de la communication scientifique, est librement accessible via une interface web.